Trong ba tháng gần đây, xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam bật tăng mạnh trở lại nhờ loạt biện pháp siết quản lý chất lượng, mở rộng mã số vùng trồng và tháo gỡ rào cản kỹ thuật với Trung Quốc. Riêng tháng 5, 6 và 7/2025, Việt Nam đã xuất khẩu 7.745 lô sầu riêng tươi, tương đương 207.000 tấn — gấp hơn 10 lần so với bốn tháng đầu năm. Sầu riêng đông lạnh cũng đạt 560 lô, gần 16.000 tấn, tăng hơn 64%. Tình trạng vi phạm an toàn thực phẩm đã giảm rõ rệt.
Tuy nhiên, nguy cơ lớn vẫn còn hiện hữu: tồn dư Cadimi — kim loại nặng có thể tồn tại lâu dài trong đất, nước tưới và phân bón. Nếu tích tụ vượt ngưỡng, Cadimi sẽ bị cây hấp thụ và lưu lại trong quả, gây mất an toàn thực phẩm, ảnh hưởng uy tín xuất khẩu. Thời gian qua, một số lô hàng của Việt Nam bị phía Trung Quốc cảnh báo vì lý do này, gây gián đoạn giao thương và thiệt hại cho nông dân, doanh nghiệp.
Bản đồ Cadimi – “lá chắn” từ gốc
Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp & Môi trường) cho biết sẽ triển khai xây dựng bản đồ Cadimi tại các vùng trồng sầu riêng, coi đây là giải pháp trọng tâm để đáp ứng tiêu chuẩn của thị trường nhập khẩu và duy trì đà tăng trưởng bền vững.
Theo Cục trưởng Huỳnh Tấn Đạt, kiểm soát được lượng Cadimi là điều kiện tiên quyết để sầu riêng Việt Nam không chỉ giữ vững thị phần tại Trung Quốc mà còn tiến vào các thị trường cao cấp như Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc.
Bản đồ Cadimi sẽ được hình thành từ dữ liệu lấy mẫu đất, nước tưới và phân bón trên diện rộng, phân tích tại các phòng thí nghiệm đạt chuẩn. Kết quả sẽ xác định các “điểm nóng” ô nhiễm, được số hóa và tích hợp vào hệ thống quản lý vùng trồng. Nông dân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý có thể dễ dàng truy cập để chủ động phòng ngừa rủi ro.
Kinh nghiệm từ Thái Lan cho thấy hiệu quả rõ rệt: nước này đã giám sát đất nông nghiệp từ nhiều năm trước, định kỳ kiểm tra kim loại nặng và lập bản đồ công khai. Những vùng có nguy cơ cao được áp dụng “cách ly kỹ thuật” và chỉ xuất khẩu khi sản phẩm đạt chuẩn, giúp giảm thiểu rủi ro bị trả hàng.
Mở rộng mã số vùng trồng – đẩy mạnh đàm phán kỹ thuật
Ở giai đoạn đầu, Việt Nam sẽ tập trung khảo sát tại các vùng trồng còn nguy cơ, đặc biệt là Đồng bằng sông Cửu Long. Miền Đông Nam Bộ và Tây Nguyên hiện ít ghi nhận cảnh báo nên sẽ được cập nhật dữ liệu ở giai đoạn sau.
Song song với lập bản đồ, ngành nông nghiệp sẽ triển khai các mô hình cải tạo đất nhằm giảm Cadimi như bón phân hữu cơ, bổ sung vôi nâng pH, sử dụng chế phẩm sinh học hạn chế hấp thụ kim loại nặng. Các giải pháp này sẽ gắn liền với quy hoạch lại vùng trồng, đảm bảo chất lượng đồng đều từ sản xuất đến xuất khẩu.
Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ Nông nghiệp & Môi trường đã hoàn thiện dự thảo thông tư quản lý mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói, tăng cường kiểm tra các chỉ tiêu an toàn trước khi xuất khẩu. Đặc biệt, trong tháng 7/2025, sau quá trình đàm phán trực tiếp, Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) đã phê duyệt thêm 829 mã số vùng trồng và 131 cơ sở đóng gói, nâng tổng số của Việt Nam lên 1.396 vùng trồng và 188 cơ sở.
Để duy trì đà tăng trưởng, ngành nông nghiệp sẽ tiếp tục rà soát, quy hoạch vùng trồng phù hợp điều kiện tự nhiên, tránh mở rộng tự phát gây dư cung. Chuỗi giá trị chất lượng cao sẽ được hình thành, từ sản xuất – thu mua – chế biến – xuất khẩu, song song với đầu tư chế biến sâu và bảo quản lạnh.
Bộ cũng đang thúc đẩy xây dựng thương hiệu quốc gia và chỉ dẫn địa lý cho sầu riêng Việt Nam, hướng tới định vị là sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, chất lượng ổn định, canh tác bền vững. Các hành vi gian lận mã số vùng trồng, làm giả giấy tờ hay sử dụng chất cấm sẽ bị xử lý nghiêm.
Bộ Nông nghiệp & Môi trường đang gấp rút ban hành quy trình canh tác sầu riêng bền vững cho các vùng sản xuất chính, quy định từ điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng, giống cây, phân bón, quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) cho đến thu hoạch và bảo quản.
Theo đó, sầu riêng phát triển tốt ở nhiệt độ 24-30°C, ẩm độ 75-85%, pH đất 5,5-6,5, đất phải thoát nước tốt, giống phải được cấp phép lưu hành, vật liệu nhân giống lấy từ cây đầu dòng. Đây sẽ là nền tảng để sầu riêng Việt Nam vừa đảm bảo an toàn thực phẩm, vừa đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường quốc tế.
Công Trình
