Từ “điểm sáng” đến “bước nhảy vọt”
Tính đến tháng 8/2025, cả nước đã có gần 611.000 km đường bộ, tăng 77% so với năm 2010. Trong đó, cao tốc đạt 2.268 km, gấp hơn 20 lần giai đoạn 2001 – 2010. Cao tốc Bắc – Nam phía Đông, các tuyến vành đai đô thị cùng loạt trục ngang, liên kết vùng đang gấp rút triển khai, dự kiến chạm mốc 3.000 km vào cuối năm 2025.
Giai đoạn 2021 – 2025, chủ trương “đầu tư công dẫn dắt, kích hoạt đầu tư tư nhân” đã tạo cú hích lớn, với tổng vốn cho đường bộ khoảng 450.000 tỷ đồng. Trước đó, giai đoạn 2011 – 2015 từng ghi dấu khi huy động tới 380.000 tỷ đồng từ vốn ngoài ngân sách, mở ra thời kỳ hạ tầng tăng tốc.
Nhờ vậy, cao tốc Việt Nam không chỉ kết nối các vùng kinh tế trọng điểm, cửa khẩu, cảng biển, cảng hàng không, mà còn trở thành “mạch máu” thúc đẩy thương mại, logistics và phát triển xã hội.
Dù phát triển nhanh, hệ thống đường bộ vẫn chưa thật sự đồng bộ. Cao tốc phân bổ chưa đều, nhiều vùng sâu – vùng xa còn “trắng” hạ tầng. Kết nối liên phương thức – đường sắt, đường thủy, hàng hải – vẫn chưa đạt kỳ vọng. Quốc lộ và đường địa phương ở miền núi, hải đảo còn nhiều bất cập.
Nguồn vốn cũng là bài toán hóc búa: ngân sách mới đáp ứng khoảng 20% nhu cầu, chi phí bảo trì hàng năm mới đạt 40% yêu cầu. Trong khi đó, cơ chế xã hội hóa vốn chưa ổn định, khó tiếp cận tín dụng, làm chậm tiến độ nhiều dự án.
Tầm nhìn 2045: 9.000 km cao tốc
Theo kế hoạch, đến năm 2035, cao tốc Bắc – Nam phía Đông phải đạt quy mô tối thiểu 6 làn xe, đồng thời hoàn thành thông tuyến Bắc – Nam phía Tây.
Phía Bắc: hoàn thành vành đai 4, 5 Hà Nội, tuyến hướng tâm, kết nối cảng biển – đạt 1.400 km vào 2035 và 2.300 km vào 2045.
Miền Trung: phát triển hành lang kinh tế Đông – Tây, kết nối cảng biển với cửa khẩu, 700 km vào 2035, 1.500 km vào 2045.
Miền Nam: hoàn thiện vành đai TPHCM, tuyến ra cảng biển, cửa khẩu – 800 km vào 2035, 1.400 km vào 2045.
Song song, QL1 từ Lạng Sơn đến Cà Mau (2.482 km) sẽ được nâng cấp đạt chuẩn 4 làn xe; đường Hồ Chí Minh (1.762 km) đạt 2 – 4 làn xe; cùng hàng chục tuyến quốc lộ trọng điểm ba miền được mở rộng.
Tổng vốn cần huy động đến 2045 ước tính 2,6 triệu tỷ đồng, trong đó giai đoạn 2026 – 2030 đã cần hơn 1 triệu tỷ.
Để “chạm đích”, Cục Đường bộ Việt Nam kiến nghị: Mở rộng PPP, BT, TOD – coi đây là kênh huy động vốn chủ lực. Khai thác giá trị gia tăng từ hạ tầng sau đầu tư – thu phí hợp lý, gắn phát triển đô thị với giao thông. Siết tiến độ giải ngân vốn công, tránh dàn trải, tập trung vào cao tốc, QL1, đường Hồ Chí Minh. Hoàn thiện pháp luật về đầu tư và PPP, rút gọn thủ tục, tạo cơ chế hấp dẫn để tư nhân tham gia.
Hệ thống đường bộ chính là “xương sống” của nền kinh tế. Nếu giải được bài toán vốn và cơ chế, đến năm 2045, Việt Nam hoàn toàn có thể sở hữu một mạng lưới cao tốc – quốc lộ hiện đại, đủ sức nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và đưa đất nước bứt phá.
Khôi Nguyên
